Badanie świadomości młodzieży i młodych dorosłych w Polsce na temat zmiany klimatu

Młodzież oraz młodzi dorośli wiedzą, że zmiana klimatu dzieje się tu i teraz. Jak pokazuje przeprowadzone przez Centrum Edukacji Obywatelskiej badanie, dostrzegają oni i one jej negatywne skutki – w Polsce w szczególności niemroźne zimy lub ich brak, upały i częstsze występowanie susz czy powodzie. Wciąż jednak nie mają pełnego zrozumienia otaczających ich zjawisk. Co tak naprawdę młodzi wiedzą i skąd czerpią wiedzę o zmianie klimatu?

Na początku tego roku uczniowie, uczennice, członkowie i członkinie Młodzieżowego Strajku Klimatycznego oraz inne podmioty zaangażowane w ochronę klimatu w liście do Ministerstwa Edukacji Narodowej wyraziły potrzebę zwiększenia edukacji klimatycznej w szkole. Zgodnie z nowelizacją rozporządzenia MEN w sprawie ramowych planów nauczania, od września tego roku temat środowiska i zmiany klimatu ma być poruszany na godzinach wychowawczych. 
- W Centrum Edukacji Obywatelskiej od lat wspieramy szkoły w prowadzeniu edukacji klimatycznej oraz w ich misji wychowawczej. Chcemy rozwijać w młodych ludziach wartości takie jak współodpowiedzialność za siebie, innych oraz planetę, solidarność, wspólnotowość i budować klimatycznie świadome społeczności. Oznacza to, że młodzi muszą wiedzieć: co to jest zmiana klimatu, jakie czynniki mają na nią wpływ i kto ponosi odpowiedzialność. Istotne jest, aby informować młodych ludzi, że zbiorowe działanie oddolne ma znaczenie i może wpływać na budowanie polityk i rozwiązań systemowych. Pozostawienie młodego człowieka samego w obliczu katastroficznych i niezrozumiałych dla niego doniesień mediów, z poczuciem odpowiedzialności za globalny kryzys, bez odpowiedniego wprowadzenia i wiedzy o procesach globalnych, może powodować ekolęki i poczucie apatii, zamiast sprawczości. Dlatego istotne jest, aby edukacja klimatyczna była przemyślana i odpowiednio dostosowana – mówi Marta Jackowska-Uwadizu, specjalistka w zakresie edukacji klimatycznej Centrum Edukacji Obywatelskiej.

Przeprowadziliśmy badanie wśród młodych ludzi, w wieku 13-35 lat, w którym zapytaliśmy  o ich wiedzę i kompetencje w zakresie globalnej odpowiedzialności, ze szczególnym uwzględnieniem zmiany klimatu. Aby skutecznie edukować, potrzeba nam informacji dotyczących  aktualnej świadomości młodych ludzi na temat zagadnień związanych z klimatem. Musimy wiedzieć też, jak mówić o zjawisku zmiany klimatu, aby motywować do działania oraz jakimi kanałami przekazywać informacje. Bo efektywne działanie zaczyna się od edukacji.
Badanie posłuży do wypracowania atrakcyjnych dla młodzieży narzędzi i materiałów edukacyjnych oraz określenia, w jaki sposób powinny być wykorzystane i udostępniane. Ma to stanowić także wsparcie dla szkoły, która otrzymała nowe zadanie – przygotowanie młodzieży do radzenia sobie z wyzwaniami jutra.

Podczas badania sprawdziliśmy:

• skąd młodzi czerpią informację na temat zmiany klimatu;
• czy są świadomi obecności mitów i fake-newsów w przestrzeni medialnej i potrafią je rozpoznawać;
• kto według respondentów i respondentek ponosi odpowiedzialność za zmianę klimatu;
• jakie działania podejmują młode osoby na rzecz ochrony klimatu;
• czy temat zmiany klimatu poruszany jest w ich domu oraz wśród rówieśników i rówieśniczek;
• jakie miejsce w edukacji klimatycznej młodych ludzi zajmuje szkoła i czy jest ono wystarczające.

 
Zapraszamy do zapoznania się ze skróconą wersją raportu tutaj lub przeczytania całości, która załączona jest na dole artykułu:

 

Co młodzi wiedzą o zmianie klimatu?

Cieszyć może fakt, że młodzi Polacy i młode Polki są świadomi obecnej sytuacji na świecie i zauważają skutki zmiany klimatu. Pod tym pojęciem rozumieją stan atmosfery i oceanu, wzrost średnich temperatur, anomalie pogodowe.
Badanie pokazało jednak, że zanieczyszczenie powietrza („smog”) i zmiana klimatu są nadal mylone przez młodych Polaków i Polki, a smog wskazywany jest jako jeden z wielu skutków zmiany klimatu. Młodzież nie wie też często, kogo mogłaby obarczyć odpowiedzialnością za obserwowane zjawiska i ich zatrzymanie.

 

Skąd młodzi czerpią informacje na temat zmiany klimatu?

Wiedzę w tematyce zmiany klimatu młodzi ludzie czerpią przede wszystkim z Internetu oraz programów telewizyjnych - wiadomości, filmów dokumentalnych oraz kanałów przyrodniczych.
Badani i badane nie są jednak w pełni zadowoleni z jakości i ilości dostępnych informacji.  Dostrzegają krążące - głównie w mediach społecznościowych i na portalach internetowych – fake-newsy, spośród których najpopularniejszym jest to, iż człowiek nie przyczynia się do zmiany klimatu. Młodzieży i młodym dorosłym brakuje natomiast praktycznych wskazówek, jak przeciwdziałać zjawisku zmiany klimatu i jego skutkom.
Zaledwie jedna czwarta osób w wieku 13-20 lat zadeklarowała, że głównym źródłem informacji jest szkoła.

 

Młodzi Polacy są świadomi tego, że informacje, które do nich docierają, powinny być sprawdzane pod kątem rzetelności. Aż 56 procent badanych twierdzi, że najwięcej fake-newsów pojawia się w mediach społecznościowych, gdzie kontrola pod względem wiarygodności informacji jest znacznie utrudniona.

 

Jak młodzi ludzie działają na rzecz klimatu?

Wśród najbardziej popularnych działań podejmowanych na rzecz klimatu znalazły się przede wszystkim: segregacja odpadów (66 proc.), ograniczanie zużycia wody (62 proc.) oraz ograniczanie zakupów (56 proc.). Najmniej chętnie podchodzi się do ograniczania spożycia mięsa (39 proc.), kupowania ekologicznych produktów wyłącznie znanego pochodzenia (26 proc.) oraz zaangażowania w działalność na rzecz ochrony środowiska (25 proc.). Zauważono pewne różnice w odpowiedziach w zależności od wieku respondentów. Młodzież grupy szkolnej (13-20 lat) istotnie częściej niż pozostali deklaruje, że angażuje się w działalność na rzecz ochrony środowiska oraz ogranicza spożycie mięsa. Z kolei osoby w wieku od 27 do 34 lat istotnie częściej deklarują, że wymieniają (lub kupują) domowy sprzęt AGD/RTV na energooszczędny.

 

 

 

Ze zmianą klimatu łączą również działalność człowieka, który ich zdaniem ponosi największą odpowiedzialność za tę zmianę. 

 

Czego młodzi o klimacie uczą się w szkole?

Temat zmiany klimatu nie jest poruszany we wszystkich szkołach. Część młodzieży twierdzi, że na lekcjach nie pojawiły się zagadnienia związane ze zmianą klimatu. Natomiast, jeśli się pojawiły, to były przedstawiane w sposób książkowy, teoretyczny i niezbyt dokładny. Tematyka ta omawiana jest na takich przedmiotach, jak: biologia, przyroda, geografia, chemia, technika oraz godzina wychowawcza.
Poza organizowaniem akcji i różnych wydarzeń, szkoły podejmują także praktyczne działania: zapewniają miejsca na rowery, montują krany z wodą pitną, aby zachęcić do rezygnacji z kupowania wody w butelkach plastikowych. 
Młodzież podkreśla, że temat zmiany klimatu nie jest w wystarczającym stopniu podejmowany przez ich szkoły. Oczekuje od szkół i uczelni organizowania dodatkowych prelekcji na ten temat, większej liczby godzin poświęcanych temu zagadnieniu. Najmłodsi w wieku 13-15 lat chcą, by nauczyciele i nauczycielki przekazywali im wiedzę na temat zachodzącej zmiany klimatu, co zwiększyłoby ich świadomość na temat otaczającego ich świata. Wspomniano o apelach szkolnych, na których poruszane byłyby kwestie dotyczące obecnego stanu środowiska. Młodzież zwraca uwagę, że przekazywane w podręcznikach informacje powinny być aktualizowane, ponieważ te same treści po kilku latach nie odzwierciedlają rzeczywistości.

 

 

 

- Musimy przygotować młodzież do stawiania czoła globalnym wyzwaniom, w tym zmianie klimatu. Potrzebujemy do tego wysokiej jakości informacji opartych o wiarygodne źródła, z których młodzież czerpać będzie rzetelną wiedzę na temat jej przyczyn i skutków. Dlatego kluczowe jest, aby oprócz edukacji klimatycznej zapewnić młodym ludziom zajęcia, które wyposażą ich w umiejętności: krytycznego myślenia, rozróżniania fake-newsów od wiarygodnych wiadomości oraz tworzenia własnych materiałów medialnych – mówi Marta Jackowska-Uwadizu, koordynatorka programu „1Planet4All – Razem dla klimatu”, który łączy w sobie edukację klimatyczną i medialną. – Dostajemy sygnały od nauczycieli i nauczycielek, z którymi pracujemy, że młodzieży brakuje tych umiejętności, a jest żywo zainteresowana tematem i chętna do działania. Potrzebuje jednak wsparcia osób, które będą odpowiednio przygotowane i poprowadzą ich przez ten proces. Dlatego tak ważne jest, aby wspierać w tym zakresie pedagogów i pedagożki poprzez dostarczanie im rzetelnej wiedzy oraz ciekawych i inspirujących materiałów edukacyjnych  – dodaje.

W ramach programu “1Planet4All - Razem dla klimatu!” zachęcamy uczniów i uczennice do tworzenia własnych projektów i materiałów dziennikarskich w skali krajowej i na poziomie swoich społeczności. Poprzez warsztaty, webinary, publikacje i spotkania z ekspertami będziemy wspierać powstawanie i pracę redakcji szkolnych, działalność młodych dziennikarzy na rzecz zrównoważonego rozwoju, uczyć o tym, jak skutecznie mówić o zmianie klimatu w duchu etyki i rzetelności dziennikarskiej.
Sprawdźcie nasze materiały edukacyjne: TUTAJ
Oraz filmy: “Ucz się, mów, działaj!” oraz “Ty też możesz działać na rzecz klimatu!”.